Terugblik: Schumann’s Wonderwereld

Wanneer je wordt uitgenodigd om tijdens de themamaand van -Nederland Leest- een muzieksalon te organiseren over “duurzaamheid”, wat kies je dan? Terecht merkt Jetje van Wijk dan ook op dat alle klassieke muziek duurzaam is. Immers wij kunnen nog steeds genieten van eeuwenoude muziek. Maar ook terecht is haar keuze geweest om de componist Schumann hier voor het voetlicht te brengen. Hij geldt immers als de pianocomponist uit de Hoog Romantiek. Een periode waarin de vrije natuur bezongen wordt als troost voor de rauwe werkelijkheid. Daarbij speelt in deze tijd ook de literatuur een grote rol in de muziek. En Schumann, zoon van een boekhandelaar, wordt de meester in de vertolking van romantische gevoelens in toon, in ritme en dynamiek in de pianomuziek. Zoals hij zelf zei: “Der Verstand irrt, das Gefühl nie”.

Anna Ivanova brengt het publiek met haar vertolking van verschillende pianowerken geheel in vervoering. Afgewisseld met de levensfragmenten van de componist verteld door Jetje, speelt zij de bijpassende muziekstukken. Muziek, die Schumann zelf niet meer kon spelen door beschadigde vingers, maar die hij vooral componeerde voor zijn begaafde vrouw Clara. Virtuoos speelt Ana, de muziek die vol dynamiek is, vol stemmingswisselingen met zich herhalende ritmische structuren en die dan weer verstild is. Verschillen in tempi van adagio tot presto, van pianissimo tot fortissimo. Wat een enorme contrasten! Zoals de stemmingswisselingen van Schumann zelf ? Luister ook naar die korte pianostukjes uit ‘Carnaval’ en de ‘Davidsbündler tänze’. Hierin komen de drie -dubbelnaturen van Schumann naar voren: Florestan: de sterke enthousiaste, Eusebio: de fijngevoelige en Meister Raro, de evenwichtige verzoenende persoon.

Schumann is een vernieuwer, hij keert zich o.a. tegen de oude vormenleer in de muziek en verkondigt zijn ideeën ook in een door hem opgericht tijdschrift: het ‘Neue Zeitschrift für Musik’.

Zijn genialiteit komt zeker ook tot uiting in de liederencycli. We luisteren en kijken naar de parels uit ‘Dichterliebe’. Met tekst en fraaie beelden, hier vol overtuiging gezongen door de tenor Guido Groenland. Jetje begeleidt hem op de piano. Maar eigenlijk kun je dit geen begeleiden noemen. De pianomuziek en de zangstem vormen een volmaakte eenheid: Schumann weet hierbij de vaak overgevoelige teksten van Heine een schitterende toonzetting te geven. Zoals bij het ‘vragende’ slot van het lied: ‘Im wunderschöne Monat mai’ dat niet op de grondtoon eindigt. Of bij de tekst ‘Ich grolle nicht‘ ( ik voel geen wrok) waarbij juist in de heel koppige muziek de woede hoorbaar wordt. En een betoverend ruiterritme brengt ons naar een onbekend sprookjes land. Bijna sprakeloos is het einde als de liefdespijn van Heine, verwoord en verbeeld in een enorme doodskist, de piano slechts meeleeft in enkele zware accoorden in de bassen.

Schumann wilde met zijn composities “Licht zenden naar de diepten van het menselijk hart, dat is de roeping van de kunstenaar”. Jetje, Anna en Guido hebben dit op voortreffelijke wijze ten uitvoer gebracht.

Elly Rozinga

 

Bekijk meer foto’s van deze muzieksalon →