Terugblik Paganini

Het thema deze herfst van Nederland Leest is “Over de grenzen”. En opnieuw is Jetje van Wijk uitgenodigd door de bibliotheek om een muziekverhaal bij dit thema te presenteren. En zij koos: Paganini!
Nu is Paganini tegenwoordig niet meer de allerberoemdste componist uit de 19e eeuw, maar hij past wonderwel bij dit thema. Immers, deze excentrieke violist/componist is in alle opzichten grenzeloos te noemen. Grenzeloos beroemd in zijn tijd; reizend naar alle grote steden in Europa, waar hij als een popster avant la lettre wordt verheerlijkt. Grenzeloos in drank en gokken, waardoor hij zowel buitengewoon rijk én straatarm is, onder meer door het fiasco met het Casino in Parijs. Grenzeloos in zijn vrije composities, die hij zelf tot in uiterste virtuositeit kan vertolken.

Jetje vertelt over het bijzondere leven van deze wonderlijke man. Als 6-jarig jongetje neemt zijn vader hem al mee op tournee. Niccolò blijkt erg muzikaal te zijn en krijgt de eerste muzieklessen van zijn vader. Dat verdiende heel wat beter dan havenarbeider worden in Genua. Dus oefenen en oefenen desnoods met stokslagen. Ondanks een zeer zwakke gezondheid wat hem zijn hele leven parten speelt, weet hij steeds weer op te krabbelen. Lang en broodmager in een zwart pak, met een uitgemergeld gezicht, zo kennen we hem nog steeds van karikaturen die indertijd werden gemaakt. In zijn tijd ontstaan veel mythen en legenden: hij zou de duivel in eigen persoon zijn. Wat Paganini op zijn beurt uitbuit door ’s nachts met een wit geschminkt gezicht op kerkhoven voor de doden te gaan spelen! Noem het feeling voor de show.

Paganini componeert vooral muziek voor viool, al beluisteren we ook een Romance geschreven voor gitaar. Hij breekt door met zijn Capriccio’s. En daar mogen we er 12 van beluisteren live gespeeld door de inmiddels bekende violist/componist Jeroen Dupont. Qua persoonlijkheid in zijn optreden is Dupont het tegenbeeld van de bijna karikaturale Paganini, maar qua virtuositeit op het zelfde niveau excellerend. Ademloos luistert het publiek naar die grillige muziekstukken, vol hoogstaande technische kunstgrepen, razendsnelle omhoog en omlaag gaande toonladders, vingervlugge arpeggio’s, samenklanken en modulaties. Soms afgewisseld met melodische lijnen. Razendknap als je dit kunt vertolken.

Paganini werd ook in zijn tijd zeer bewonderd door collega-componisten: de jonge Liszt wilde net zo virtuoos worden in zijn pianospel, Schumann, Schubert, zij adoreerden hem. Rachmaninov componeerde zijn Rapsodie op een thema van Paganini. Zo blijft deze duivelskunstenaar doorleven in zijn muziek. Wat een verhaal en wat bijzonder dat we ook live mochten genieten van het vioolspel van Jeroen Dupont.

 

Elly Rozinga