Terugblik Robotica: Musiceren is toch mensenwerk?

  • robotica in klassieke muziek

Het zal niemand ontgaan zijn: de hele maand november staat in het teken van de robotisering in onze maatschappij. In alle media staat de vraag centraal of intelligente machines of mensen de baas. Ook de bibliotheken in Nederland pakken dit thema op met de campagne “Nederland Leest” en bieden hun lezers gratis het boek “Ik robot” van Isaac Asimov aan. In Breda nodigt de bibliotheek in dit kader Muzieksalon Spronk uit om twee presentaties te verzorgen over Robotica in de muziek. Maar, muziek is toch mensenwerk?

Razend nieuwsgierig komen meer dan honderd luisteraars op dit thema af: zij krijgen een fascinerende presentatie, verzorgd door William Schaffels, conservatoriumdocent, dirigent en componist. De start van zijn verhaal is al spectaculair: de robot YuMi dirigeert in Pisa dit jaar voor het eerst een orkest mmv de tenor Andrea Bocelli. Gelukkig voor alle dirigenten zijn de resultaten nog niet echt om naar huis te schrijven. Schaffels neemt het publiek mee in een duizelingwekkende vaart door de geschiedenis. Te beginnen met de eerste machines, en wat muziek betreft met de pianola. Een speelautomaat, waarin papierrollen met gaatjes hele composities vertolken. Zelfs Stravinsky heeft speciaal hiervoor gecomponeerd.
De pianola speelt een belangrijke rol in een bizar stuk: we kijken en luisteren naar het Ballet Mécanique uit 1924. De schilder Fernand Léger maakte dit werk bestaande uit: 16 pianola’s, 2 gewone piano’s, 3 xylofoons, bass drums, klokken en 3 propellers!

William Schaffels vertelt over het IRCAMEen volstrekt dadaïstisch evenement en als we bedenken dat dit al bijna 100 jaar geleden gemaakt is realiseren we ons dat wij nog vaak met onze oren in de 19e eeuw leven.
Parijs is jarenlang het bruisende culturele middelpunt geweest, waardoor ook het door Pierre Boulez gestichte IRCAM in het Centre Pompidou kon ontstaan (Institut de recherche et de coordination acoustique/musique). Ter illustratie luisteren we naar de Poème électronique van Edgar Varèse.

De pianola staat inmiddels met de koffergrammofoon allang in het museum. En door de elektronica ontwikkeling vinden we het nu helemaal normaal, dat er muziek kan klinken uit de radio, van de cd, via de iPod etc.

Iedere tijd heeft zo de eigen muzikale stromingen, ontstaan door de uitvindingen in de verschillende culturen. In de 20 e eeuw heeft de machinerie behalve mooie cultuur ook ellende veroorzaakt in gruwelijke oorlogen. Geen wonder dat componisten hierdoor dan ook beïnvloed worden. Schaffels laat een bijzonder stuk horen waarin de strijd van mens en machine hoorbaar en voelbaar wordt. Alexander Moslov vertolkt dit in een ijzergieterij. En een uitstapje naar heavy metal is dan snel gemaakt. Dit roept onmiddellijk de vraag op wat nu nog muziek is? Is dat georganiseerd geluid? Of toch communicatie? En waar blijft dan de emotie?

Robotica Astrid Schijns celloHet hoogtepunt van deze Salon is het live optreden van drie musici: Rogier de Pijper fluit, Astrid Schijns cello en Jetje van Wijk piano. Zij spelen een wonderschoon stuk van de Amerikaan George Crumb: Vox Balaenae, “de stem van de walvis”. Alle instrumenten zijn versterkt en worden op een bijzondere wijze bespeeld: de snaren op de vleugel worden met de vingers of met een glasstaaf beroerd, de fluitist moet fluiten en zingen tegelijkertijd en de celliste speelt op een anders gestemde cello. Allen in het zwart gekleed, met een masker op en in een blauw licht. Dit alles is voorgeschreven door de componist. Samen toveren zij zo een magische klankenwereld voor het publiek, waarin het ontstaan van de aarde vertolkt wordt en een ademloze, wellicht kosmische ervaring ontstaat.

Ja, het zijn toch de mensen, die de muziek maken! Gelukkig nog wel.

Bekijk meer foto’s en video’s van Robotica →

Geen reacties op "Terugblik Robotica: Musiceren is toch mensenwerk?"


    Plaats een reactie

    Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.