Terugblik: Listen with your eyes

Een titel, die nieuwsgierigheid opwekt. Wat bedoelen Sylvie van der Haar en Jetje van Wijk, de samenstellers van deze muzieksalon nu hiermee? Wie de poster goed bekijkt, ziet een deel van een gezicht bestaande uit muzieknoten. Dit raadsel wordt bij de start van het programma opgelost. Jetje speelt deze noten; het is een fragment van het ‘Portret van Hedwig’, een compositie van Jurriaan Andriessen. Letterlijk een portret bestaande uit 54 korte speelbare stukken, opgedragen aan zijn muze.

In deze muzieksalon wordt het publiek uitgenodigd om met meer aandacht te kijken en te luisteren, voorbij het snelle oordeel van wel leuk -mooi- niet mooi of afschuwelijk. Hiervoor is een speciale selectie gekozen van muziekstukken en schilderijen.

Maar eerst wordt het waarnemingsvermogen op de proef gesteld: een psychologisch testje. Studenten in witte en zwarte T shirts spelen een bal over en er wordt gevraagd om te tellen hoe vaak de witte spelers deze overgooien. Ongemerkt verschijnt een aantal seconden een gorilla in beeld. Wie heeft deze nu opgemerkt? Uit de test blijkt dat vooral door deze opdracht de aap door meer dan de helft van de kijkers niet gezien wordt. Gestuurde info vooraf kan dus verstorend werken. Dat is het boeiende van onze waarneming: zintuigen, emotie, vooronderstellingen, geheugen, concentratie, dat alles maakt het complex. Dat blijkt ook uit een volgend proefje. Getoond wordt een schilderij van Rembrandt. Er blijken twee titels te bestaan: ‘een oude man aan het raam’ en ‘de wijze filosoof’. Hoe bekijken we nu dit beeld? Verandert een titel dan ook de waarneming?

Wanneer kunnen we nog onbevangen kijken, luisteren en je laten meevoeren en verbazen. Dat wordt o.a. opgeroepen door de muziekfragmenten van de diepe, donkere en warme klanken van de cello als Astrid Schijns voor ons Bach en Pärt speelt. En in de persoonlijke ervaringen van Jetje: hoe muziek haar kon helpen als puber en later als jonge twintiger, alleen in een vreemd Afrika. Bach en later Brahms boden troost, steun en perspectief.

De schilderijen worden ons eerst bewust zonder titel of maker getoond. Een reeks van verschillende schilders, steeds op zoek naar de verbeelding van eigen gedachten, gevoelens en de beleving van de wereld om hen heen. De creatieve kleurexplosie van Hockney naast de verstilde potjes van Morandi. Bijzonder boeiend was vooral de reeks variaties op een thema van Jawlensky (nee, het was echt geen portret volgens hem..) getoond op muziek van Max Richter. Beeld en muziek, ogen en oren. Soms heb je als kijker en luisteraar meer geduld nodig als het complexer wordt, vervreemdend werkt. Maar zelfs als je doof wordt, zoals Evelyn Glennie dat op 12 jarige leeftijd overkwam, kan muziek je ontroeren en kan je zelfs een beroemde percussionist worden. Zij ervaart muziek als vibraties in verschillende frequenties in diverse lichaamsdelen.

Listen with your eyes is geen vreemde titel meer. Kunst in allerlei vormen, we kunnen niet zonder. En weer zijn we verrijkt met nieuwe inzichten huiswaarts gegaan.

Elly Rozinga